Bereket Tanrıçası Demeter - Robert Krugmann

Daha önce Yunan Mitolojisi ile ilgili herhangi bir ders almamıştım veya bu kitaba kadar doğrudan mitolojiyi konu alan bir kitap okumamıştım.  Yunan Mitolojisiyle ilgili olabilecek en son okuduğum kitap Neil Gaiman'ın "Sandman" serisiydi diyebilirim. Ancak mitoloji benim her zaman ilgili çeken bir husus olmuştur. Bu nedenle Yurt Yayınlarının (bu yayınevinden genelde tarih-mitoloji temalı okuma kitapları yayınlanmaktadır) "herkese tarih herkese mitoloji" kapsamında yayınladığı Olimpos Tanrıları serisinden Demeter ile Yunan Mitolojisine başlamayı uygun buldum. Demeter tarım ve bereket tanrıçasıdır ve hem mevsimlerin geçişinden hem de toprakta yetişen besinlerin bereketinden sorumludur. Bu nedenle her zaman bir tutam buğday başağı ya da meşale ile temsil edilmektedir. Demeter hem ilk tanrılar kuşağından olduğu için hem de verimlilik kaynağı olduğu için rahatlıkla en güçlü tanrılardan biri olarak gösterilebilir. Kaldı ki, zaman zaman tanrılar tanrısı Zeus bile kendisinden çekinmiştir zira dünyadaki bereketi sona erdirip canlı yaşamını sona erdirebilen Demeter bu vesile ile tanrıları bile yok edebilir. İnsanların inançlarından gelen bir güç olmadıkça hangi tanrının varlığından söz edilebilir ki? Bu kitapta da işte bu güçlü Tanrıça Demeter'in hayatından kısa kesitler sunulmaktadır. Tanrıçanın Olimpos Tanrıları Poseidon, Zeus ve Hades ile yaşadıkları, farklı zamanda doğurduğu çocukları ve en sevdiği kızı Kore (Persephone) ile yaşadıkları masalsı bir dille anlatılmaktadır.

Kitabın yazarı Robert Krugmann hakkında detaylı bilgiye sahip değilim, ancak gördüğüm kadarıyla Olimpos Tanrıları hakkında yayınlanmış pek çok kitabı bulunuyor. Bu nedenle Yunan Mitolojisi hakkında detaylı bir bilgiye hakim olduğunu varsayıyorum. Yazar bu kitabında yazdığı hikayeler için herhangi bir kaynak atfında bulunmamış ancak kendisinin İlyada ve Odysseia hayranı olmasından yola çıkarak Homeros'un ölümsüz eserlerinden faydalanarak bu kitapları yazdığını tahmin ediyorum. Son zamanlarda Odysseia karşıma çok çıkıyor, ben de artık zaman ayırıp mutlaka bu kitabı okumalıyım diyorum :). Mitoloji seviyorsanız bu kitabı tavsiye ederim, iyi okumalar!

"'Buraya bir han yapacağım demiştin, değil mi?' 'Evet, daha kaç kere söyleyeceğim! Buraya bir yığın yorgun ve aç insan gelecek; ben de onlara yatacak yer ve yemek vereceğim.' 'Demek açların karnını doyuracaksın! Peki senin karnını kim doyuracak?' Yaşlı kadın arkasını dönüp topallaya topallaya oradan uzaklaşırken, Erysichton şaşkınlıkla onun arkasından bakakaldı. 'Benim karnımı kim mi doyuracak? Bu da ne demek oluyor! Neyse, daha fazla vakit kaybetmeden işe başlayalım... Kesin şu ağaçları!' Adamlar baltalarıyla ağaçları teker teker devirirken, Erysichton memnuniyetle ellerini ovuşturuyordu. O yaşlı kadının tanrıça Demeter olduğunu nereden bilebilirdi ki?"

Benim Küçük Prensesim - Nilüfer Sultan

Hareketli Kitap raflarından aldığım bu kitap uzun süredir benimleydi, bu hafta okumaya fırsat bulabildim. Aslında şimdiye kadar Osmanlı Hanedanından gelen kişilerin neler yaşadıklarını ya da anılarını hiç merak etmmeiştim Nilüfer Sultan'ın bu kitabını okuduktan sonra hanedan üyelerinin sürgünden sonra yaşadıklarına daha ilgi duyduğumu itiraf etmek isterim. Kitabın özgün adı "Pour L'amour de Tatiana"; adından da anlaşıldığı gibi, kitap Fransızca yazılmış. Zaten hikayeyi okurken de birkaç yerde Nilüfer Sultan Türkçesinin çok yetersiz olduğuna değiniyor. Nilüfer Sultan bu kitabı doğuştan genetik bir rahatsızlığı olan (kistik fibroz) kızının ölümünden sonra yazmaya karar vermiş ve böylece hem yaşadığı acıyı azaltmayı hem de çevresine faydalı olmayı hedeflemiştir. Türkiye'den sürgün edildikten sonra dünyanın dört bir tarafına giden Osmanlı Hanedanı üyelerinden Fransa'ya giden Şehzade Burhaneddin Cem'in kızı olan Nilüfer Sultan aynı zamanda Gürcü kraliyet ailesi ile bağlantısı olan Prenses Irina'nın kızıdır. Bu nedenle iyi bir eğitim almış ve geniş bir çevreye sahip olabilmiştir. Bu imkanlarını da kullanarak, kızı Tatiana'nın ölümünden sonra bir yardım derneği kurarak, Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılmış topraklarında yaşayan insanlara -özellikle çocuklara- yardım edebilmek için çeşitli organizasyonlar yapmıştır. Bu yardımlarından dolayı Roma'da International Life Award ödülünü de almıştır.

Nilüfer Sultan Osmanlı Hanedan üyelerinin sürgün edildiği dönemleri yaşamış birisi değil ancak en azından aile büyüklerinin anılarından aklına kalanlardan bu kitabında bahsediyor. Dünyada hala geçerliliğini sürdüren hanedan üyeleri ile olan yakın ilişkilerini de anlatan Nilüfer Sultan, kitabın büyük bir bölümünü kızına ve yardım derneği ile beraber yaptığı yardımlara ayırmış. Bu nedenle eğer daha tarihten esintiler bulunduran bir anı kitabı tahayyül ediyorsanız, bu kitap tam anlamıyla beklentilerinizi karşılamayabilir. Yine de hanedan ailesinin yaşamlarına dair bilmediğim pek çok şeyi öğrendim diyebilirim. Okumak isteyenlere iyi okumalar!

"Unvanların inceliklerini anlamak için, sadece şehzadelerin, unvanlarını çocuklarına bırakabildiğini bilmek gerekir. Çocuk erkekse, hem o hem soyundan gelenler şehzade olur. Osmanlı şehzadelerinin kızlarına 'sultan' denir, benim durumumda olduğu gibi. Evlendiklerinde kocaları 'damat' sıfatını bir unvan olarak taşırlardı. ... Sultanlaın kızlarına protokolde 'hanım sultan' diye hitap edilir, fakat kocaları da çocukları da herhangi bir unvana sahip olamazdı, kızım Tatiana bu durumda olacaktı, tabii unvan sahibi biriyle evlenmezse. Sultanların oğullarına protokolde 'beyzade' diye hitap edilir, ama karıları ve çocukları asil biriyle evlenmedikleri sürece hiçbir paye taşıyamazdı."

Toprak Ana - Cengiz Aytmatov

Aytmatov'un bu kitabı hakkında ne söylesek az! Aytmatov'un şanının doğduğu Kırgızistan topraklarından aşıp tüm dünyaya yayılmasının elbette ki bir nedeni var. Hayatımda bir annenin, bir sevgilinin bir köylünün acılarını ve umutlarını yazıya bu kadar iyi aktarabilen bir yazara rastlamadım dersem abartmış olmam (ki biliyorsunuz ne kadar çok kitap okuduğumu). Romanın hikayesi toprağını can arkadaşı gibi seven Tolganay ananın, onunla kendi geçmişinin sırları hakkında gizli gizli dertleşmesiyle başlar. Tolganay ananın anlattığı hikaye, önce kendisinin toprakla ilk tanıştığı günlere, genç kızlığına gider, sonra evlendiği Suvankul ile kurdukları yuva ile devam eder. Toprak işçisi Tolganay ve Suvankul teri ile ıslattıkları topraktan kazandıkları ekmeğin değerini bilen insanlardır. Kendi hallerinde yaşamları üç erkek çocuğu ile şenlenir, çocukları da büyür ve en büyük oğlu evlenir. Yaşadıkları köyde herkes çalışkan, yardımsever ve mutludur. Küçük ve mutlu dünyaları bir gün bir Rus askerinin asker çağrısıyla son bulur. Nerede savaşacaklarını bile bilmeden -uzaklardaki cephelere- savaşmaya giden erkeklerin pek çoğu veda ettikleri topraklara bir daha dönemeyeceklerdir. Geri kalanlar tüm zorluklara rağmen toprağı sürüp, günlük hayatlarını devam ettirmeye çalışırlar. Dul kalan kadınlar sevgililerinin acısıyla başa çıkmaya çalışırken, çocuklarından/sevgililerinden henüz haber alamayan diğer kadınlar da gidenlerin bir gün döneceği umudunu içlerinden atmadan yıllar süren bir bekleyişe girerler.

Bu kitabı şu anda binlerce basılmasını sağlayıp, herkese dağıtmak ve zorla okutmak istiyorum. Belki de bu sayede gerçek savaşın ne olduğunu anlayabilir, ateşin düştüğü yeri nasıl yaktığı hakkında biraz empati yapabilirler. Kırgız bozkırlarında kendi halinde yaşayıp çiftçilik yapan bir grup insanın ne işi var soğuk Avrupa topraklarında savaşta? Bu nasıl abes bir durum ise, içinde bulunduğumuz, yaşadığımız durum da en az bu kadar abes. Kısa ve çarpıcı bir romanda akıcı ve anlaşılır şekilde savaşın geride kalanlara yaşattığı trajediyi, perişan ettiği insanları Aytmatov'un güçlü kaleminden okumak isteyenlere, şimdiden iyi okumalar!

"İnsanlar ne zaman bir savaş başlatacak olsa, onlara şöyle diyorum: Durun! Kan dökmeyin. Şimdi de tekrar ediyorum: Ey dağların, denizlerin öbür tarafındaki insanlar, siz ki mavi göğün altında yaşıyorsunuz, savaş neyinize gerek? Ben toprağım, bana bakın! Ben her biriniz için aynıyım ve siz de benim gözümde eşitsiniz. ... Sen de bana insanlar savaşmadan yaşayamaz mı diyorsun Tolgonay. Bu bana bağlı değil ki. Siz insanlara, niyetinize, irade ve bilgeliğinize bağlı."

Kendine Ait Bir Oda - Virginia Woolf

Virginia Woolf'un bu yüz otuz sayfadan ibaret manifestosu bazı gerçekleri -özellikle kadınsanız- bir tokat gibi yüzünüze çarpıyor. Yazarın kendi kişisel sorgu ajandasını denemeler şeklinde bize sunan eserdeki her bir satır, 1928 yılında Virginia Woolf'un bir üniversitede verdiği "Kadın ve Kurmaca" (Women and Fiction) konulu edebiyat dersi notlarının bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş. 1929 yılında yazıya geçirilmiş ve üzerinden neredeyse yüz yıl geçmiş olsa da, belki İngiltere'de değilse de en azından bizim ülkemizde hala geçerli sorunlara yazarın alaylı diliyle bir eleştiri getiriliyor: Neden kadınlar erkekler kadar başarılı değildir? Ya da neden kadınlar Shakespeare gibi bir eser yazamazlar? Virginia Woolf bu soruları edebiyat tarihinden de önemli örnekler vererek kısa ve öz açıklar: Kadınların hayatta başarılı olmalarının temel alt yapısı ekonomik özgürlük ve "kendine ait bir oda"dan geçmektedir (bir de asla erkekler ne der diye düşünmemelerinden). Yazar bu çıkarımlarını öngörülerle ya da tahminlerle yapmaz, bizzat yaşadığı sorunları derleyerek, ders verdiği üniversitenin kütüphanesindeki kitapları gözden geçirerek ve esaslı bir edebiyat tarihçesi ortaya çıkararak yapar. "Gurur ve Önyargı" kitabını mutfakta yazmak zorunda kalan Jane Austin'den, kitaplarının üstünde yazan adları erkek isimlerinin arkasına saklayan Emily Bronte'ye, Marian Evans'a, Aurore Dupin'e kadar pek çok kadın edebiyatçıya selam göndererek, dışarıdan çok basitmiş gibi görünen engelleri açığa çıkarır. Özellikle Shakespeare'in kız kardeşi bölümündeki anlatılarının düşünmeyi bilen bir akıldan çıkmasının zor olduğu aşikardır.

Daha önce Virginia Woolf'un "Deniz Feneri" kitabını okumuştum, burada da kitaptan bahsederek yazarın bilinç akışı tekniğini nasıl kullandığını yazmıştım. Bu kitabı ise diğerinden oldukça farklı, denemeler ve sorgulamalar şeklinde yazılmış. O kadar yoğun bir kitap ki, her bir paragrafına veya her bir argümanına sayfalarca tez yazılabilir. Yazar o kadar çok kadın yazardan/şairden örnekler vermiş ki, kitabın içi tam bir hazine sandığı. Yazarın değindiği konular ve eleştiriler nedeniyle kitabını çok sevdim, bir kadının baş ucu kitabı olması gerektiğini dahi iddia edebilirim. Feminist düşüncenin en önemli argümanlarını sunan bu hisli kadına mutlaka bir şans verin, bu kadarını hak ediyor. Burada iyi okumalar diyeyim, zira kendimi tutmazsam sayfalarca yazabilirim!

Not: Üniversite öğrencisiyken genç bir kadın akademisyenimiz kadınlar için akademide "cam tavan" olduğundan bahsetmişti, yani "görünmeyen engeller". Şimdi çalışan bir kadın olarak ben bu durumu biraz daha genelleyebilirim, sadece akademide değil, hayatın her alanında geçerli bu engeller. Dolayısıyla bir konuda Virginia Woolf ile aynı fikirdeyim; kadınlar o kadar güçlüdür ki, toplumda hak ettikleri yeri kazanmaları için kendilerine ait bir oda bile yeterlidir!

 

"Medeni toplumlarda ne amaçla kullanılırsa kullanılsınlar, aynalar tüm şiddet ve kahramanlık eylemleri için elzemdir. Napolyon ve Mussolini'nin kadınların aşağı olduğu fikrinde bu kadar ısrarcı olmalarının nedeni de işte budur; çünkü eğer kadınlar aşağıda değilse onlar da yücelemez. Bu da erkeklerin kadınlara ihtiyacını bir nebze açıklamaya yarıyor. ... Çünkü kadın doğruyu söylemeye başlarsa aynadaki görüntü küçülecek, erkeğin kapasitesi azalacaktır."

Denir Feneri kitabı hakkında:
http://mahrem-i-esrar.blogspot.com.tr/2015/03/deniz-feneri-virginia-woolf.html